大元勅赐追封西宁王忻都公神道碑

文献时间：1362

行数及字数：54行，1500余单词

文献发现地：中国甘肃省武威市北15公里石碑沟处

文献现存地：中国甘肃省武威市北15公里石碑沟处

提交需求

联系我们

文献说明

发现于中国甘肃省武威市北15公里石碑沟处。碑正面刻有汉文碑文，共32行1270字。上方刻有碑铭。碑背面有54行回鹘式蒙古文，上方刻有蒙古文碑铭（共四行）。

I.	Yeke Mongγol ulus-tur
	II.	ǰrlγ-iyar Ši ning 
	III.	Ong Indü-de 
	IV.	Bayiγuldaγsan bii tas buyu.
01.	ǰrlγ-iyar Dai ön yeke Mongγol ulus-un Ši ning ong Indü-de bayiγuldaγsan bii tas buyu.
02.	ǰrlγ-iyar ǰungsu šingun samǰing Ui-suu-yi bii tas-un ayalγus-I ǰoqiyaγulbai. Ting gui gung šiken dai keuši ǰang ki-yi bičigülbei. ǰungsu šingun yiuǰing Činging bai-yi manglai-yin üsüg-I bičigülbei. ǰungšu šingun sooǰing Esenbuq-a-yi mongγolčilan orčiγuluγad uiγurčilan bičigülbei. 
03.	Möngke tngri-yin ibegeliber yeke Mongγol ulus-un qan-I narbai-yi nigedkegülün ǰayaγdaγsabar delekei-yin eǰen 
04.	Činggis qaγan tngri-yin ǰoriγ-I daγan ümedü γaǰar-ača yeke üyile-yi bütügen altan beyeber ulus qamun ayalan yabuγsan dötüger on-dur Uiγudun qan inu Barǰuγ Ard Iduγ-qud medelün irgen-iyen abuγad oruǰu
05.	suu-tu
06.	Činggis qaγan-I daγan baraγun eteged sartaγčin ayan ayalan yabuǰu ǰüb ǰügiyer küčü öggün ulus qamulduγsan-u šiltaγabar olan-ča dotun-a soyurqaγdaγsan aǰuγu. Qoyin-a qad qad-un čaγ-tur ber Iduγ-qud-un sayibar oruǰu ulus-un emün-e küčü öggügsen ǰerge-yi inü degeǰilen soyurqaǰu anda
07.	quda uruγ barilduγsan-ača eǰiy-e kürtele egüri urtu-da soyurqaγdaqu šiltaγan kemebesü Iduγ-qud öber-ün tüšimel-iyer-iyen iregei-üdügüi üyiles-I urida böged uqaǰu tngri-yin ǰoriγ-I daγan yabuγsabar bolbai ǰ-a. edüge ǰungsu šingun bingǰang oron-u uridus-un uǰaγur barilduǰu iregsen-I ǰergeber 
08.	ögüley-e. ǰi ǰing qorin qoyaduγar on dörben sar-a-dur 
09.	ǰrlγ-iyar bi Ui suu-yi bingǰang oron-u uridus-un kegür-tür bayiγuldaqu bii tas-un ayalγus-I ǰoqiyatuγai kemegsen-dür ǰoqiyan egüskeǰü daγusuγai üdügüi-e basa gemčas bičig-iyer duradqar-un degedüs-e oron-u čing ünen-iyer küčü öggügsen ǰerge-yi uqabasu uridus-a inu ong ner-e nemegdekü büi kemen
10.	ǰungsu šingun noyad-iyar öčigülbesü ečige inü Indü-de Ši ning ong ner-e soyurqaǰu ögbei. Mön on ǰirγuγan sara-dur basa bi Ui suu-yi bii tas-un ayalγus-I ǰoqiyaγulun ǰanki-bar bičigülün Činging bai-bar manglai-yin yeke üsüg-I bičigülün Esenbuq-a-yi mongγolčilan orčiγuluγad bičigültügei kemen 
11.	ǰrlγ boluγsan-u šiltaγabar bi Ui suu ulam-ča bolγabasu bingǰang oron uǰaγur baraγun eteged Bis baliγ-a nuntuγ-tu uǰaγur-tan-u uruγ aǰuγu.elinčüg inü Qar-a Uiγud-un γaǰar-a büküi-dür Iduγ-qud-ta Qalqanliγ totoγ ner-e ögteǰü noyalan yabuγsan aǰuγu. Qalqan kemebesü geriske metü γaǰiγu dayisun-I 
12.	qalqalaǰu qariγulqu-yi kemeyü. Totoγ kemebesü ötögüs-ün quiloγu ner-e inü aǰuγu. 
13.	suu-tu
14.	Činggis qaγan tür-ün ulus qamun yabuqui-dur mön qalqanliγ Qar-a totoγ Iduγ-qud-tur südkün duradqaǰu
15.	suu-tu
16.	Činggis qaγan-u er-e-yi ülü ǰobaγan aγta-yi ülü kölürgen sayibar oruǰu küčü öggügseber soyurqaγdaǰu irgen ǰasaγulun tüšigdebesü egenegte degedüs-e ačilan küčü ögkü-yi erkilen ulus-a qour-tu üyiles-I eten tus-a-tu-yi yabuγuluγsabar olan-a maši sayišiyaγdaγsan aǰuγu Ene ayan imayi vungšinglar-un
17.	ši-sen daivu Šamši dingču qing-ǰčungsu šingun yiuǰing van yang gün gung ner-e soyurqaǰu öggüged gergei inü Taγai qunčui Tuγan qus neretü Uiγud-un γaǰar-a büküi-dür Iduγ-qud-ta Ana tegrim ner-e ögtegsen aǰuγu Ene ayan Van yang gün vušin ner-e soyurqaǰu
18.	ögbei. Ebüge inü Ataibuq-a qataγu ǰoriγ-tu baγatur ǰirüke-tü bükü-yin šiltaγabar ada-tu üyile-dür učirabasu ber qataγu ǰoriγ-iyan ülü qariγulun aγsan aǰuγu Qoyin-a elinčüg inü Qar-a yiuǰing ebedčin kürteǰü alǰ
angγu boluγsan-dur köbegüd-iyen iregülǰü geriyes üge talbir-un
19.	ta ülü untuγaidan nasuda uruγši ǰigdün kičigen yabuqu-yi erkileged uridas-un sayin ner-e-yi büü γutuγadqun kemegdegsen-ü tula mön Ataibuq-a bingǰang üyiledtekü ken üyiles-I ülü üyiledün čidaqui-ča güyičegen üyiledügsen aǰuγu. Qoyin-a Duv-a Busm-a-tan
20.	köbegüd bulγ-a bolbasu mön Ataibuq-a Qočqar Iduγ-qud-I daγan yeke törü-yin emün-e küčü öggün yabuγad bulγ-a-yi burčiγsan-u qoyin-a basa Uiγud-un γaǰar-a Bis-baliγ-tur čerig ayan-u üyile ǰedkür boluγad ulus irgen toγtaγan yadaǰu dumduγalǰaγsan-dur
21.	qar-a qočo-dur negüǰü ireged qotod balaγad nemen bosqaǰu qoruγan ba yoγurγas erügülün nüdügülǰü ulus-iyar-iyan bolǰu γaγča ǰoriγ-iyar qoton bekilen šitügeleldün büküi-dür Duu-a-tan köbegüd arban qoyar tümed čerigüd-iyer qoton-u čaγada kürčü bürin qadqulduqui-dur
22.	mön Ataibuq-a üküküiben ülü talγan yeke törü-yi sedkiǰü beyenggedün šitügeleldün qadqulduγad olan-ča uruγši yabuǰu temdegtei-e küčü öggügsen-ü šiltaγabar imayi itegeltü tuγ-tu čerigüd-ün noyan bolγan tüšiged darqan ner-e ber öggügsen aǰuγu. Qoyin-a Iduγ-qud
23.	deger-e aγulǰan γarču irebesü mön Ataibuq-a aγruγ-iyan abuγad daγan ireküi-dür ǰobalang-ud-I ülü talγan ǰaγur-a berke čöl-nügüd-I tuγuluγad Yungǰang-dur kürbesü γaǰar usun-u nayir ǰoqis-tu amun künesün elbeg-tü-yin tula doturaγan oyišiyaǰu orošin Yungǰang-a
24.	nuntuγlaγsan aǰuγu Mön Ataibuq-a ǰöb es-e boluγsan-u qoyin-a angq-a urida ya ǰung daivu sangon-iyar šiken či keuši ner-e nemeǰü öggüged darui-dur basa ǰing vung daivu ¯amǰu šingun samǰing bolγaγad udaγaran basa kü ši san daivu Samši šingun yiuǰing ner-e
25.	nemeǰü ögčügü Ene ayan basa yunglu daivu ¯amǰu šingun bingǰang ǰingši ǰuu gui ǰui vung Šin-gui gung ner-e nemeǰü öggüged ǰöb es-e boluγsan gergei inü Sumaγ-a qadum eke inü Taγai qunčui-da soyurqaǰu öggügsen ner-e-yin yosuγar ner-e nemeǰü ögbei. Qoyin-a Šin gui tai vušin 
26.	ner-e ögčügü. Köbegüd inü γurban aǰuγu. Yekemed inü Terkün-buq-a, ded inü Alinbuq-a γutuγar inu Indü kemebesü bingǰang oron-u ečige inü aǰuγu. Mön Indü esen büküi-dür-iyen nasu köbegüd-iyen soyun surγar-un Ta köbegüked nasun öčügüken ali-ba ǰobalangud-I es-e
27.	üǰebei. Tariyan-u üyile-yi erkileǰü ǰüb ǰügiyer-iyen aman qoγolai teǰigen qataγuǰiγad čidaqui-ča sayin üyile üyiledčü maγui üyile büü böged üyiledüdkün. Ečige eke-de törügüldegsen ba teǰiyegdegsen ači-yi maši [kü]ndü-de sedkiǰü yabuγad aq-a degü kümün-lüge boduraldubasu erke
28.	omuγ-iyan ülü ǰiγan öber-eče dorudus öčüked-I büü basumǰilan öber-ečegen erdem-tü sayid-luγ-a aq-a degü barildu. Ker-be
29.	degedüs-e soyurqaγdaǰu oralaγuldabasu beyeben ariγun-a saqiǰu kičigen uruγši ǰigdün yabuγad čing ünen ǰoriγ-iyar degedüs-e ačilan küčü ögküiben erkilen irgen-I öber-ün köbegün šibaγun metü taγalaǰu yabubasu ta eregü qour-tur ülü oruγad mon-a mon-a qoyin-a
30.	sayin ner-e tanu egüride aldaršiγuldamui ǰ-a. edeger üges kemebesü tan-a uqaγdaqu bui kemegsen aǰuγu. Mön Ši ning ong Indü egenegte čing ünen ǰoriγ-iyan beye-yi ačan bolγan erkileǰü yabuqu-yin tula γaǰarliγ ele irgen imayi kündülen aγsan aǰuγu. Qoyin-a
31.	ǰi-sün qoyaduγar on qubi sara-yin arban dörben-e ebedčin kürteǰü ǰöb ǰirun nasun-dur-iyan tngri-yin ǰayaγan-a güyičegdebesü yasun inu Yungǰang-un ǰegün eteged Gün mören-ü qiǰaγar-a orošiγuluγsan aǰuγu. Imada angq-a urida vung kün daivu libu-
32.	yin langǰung ner-e soyurqaǰu öggüged darui ǰung sun daivu libu-yin šilang ner-e nemeǰü öggüged udaγaran basa ga yi daivu libu-yin čangsu ner-e nemeged basa ši dii daivu Samši šingun yiuǰing bolγaγad basa yunglu daivu ¯amǰu šingun bingǰang bolγaγad basa Gi gui gung
33.	ner-e nemeǰü ögčügü. Ülü udan darui-dur basa Ši ning ong ner-e soyurqaǰu öggüged qanlim-ön-ü noyad-iyar šitiu kemekü šilüg-tü  
34.	sön bičigülǰü öggüged Ši ning ong-un vušin inu Buyanǰin kemebesü Köden eǰen-ü or-a saγuγsan Ging ong-un baγši Uqari-yin ökin inü aǰuγu. Angq-a urida vungšinglar-un Dai qing ken gün bolγan nögüge-de Van yang gün gün ner-e öggüged γutuγar-
35.	ta Gün vušin ba Gün tai vušin Gi gui tai vušin ner-e öggüged ǰöb es-e boluγsan-u qoyin-a ene ayan basa Ši ning ong vušin ner-e soyurqaǰu ögbei. Mön Ši ning ong tai vušin ǰi ǰing arban naimaduγar on ǰirγuγan sara-yin
36.	arban dörben-e ǰöb dalan doluγan nasun-dur-iyan ebedčin-iyer ügei bolǰuγu Imada-ča ǰirγuγan köbegüd törügsen aǰuγu. Yekemed inü Bolodbuq-a, ded inü ǰungšu šingun bingǰang ron, γutuγar inu Buyan, dötüger inü Bayan Suu ǰiu-yin tungǰi boluγsan aǰuγu. Tabduγar inu
37.	tuγluγ edüged-tür Išin-a čölge-yin sunggon, ǰirγuduγar inu Derbis čümüi ön-ü sem ön büi. Ači köbegün inü tabun aǰuγu. Buq-a ¯amǰu čölge-yin vubun Manglaibuq-a ¯amǰu gongvu Baiǰu qing yamši ön-ü tüšikün, Yolbuq-a gem siu gui ši vuu-yin samgun
38.	ǰamuči, mön bingǰang ¼ron kemebesü Ši ning ong-un ded köbegün inü aǰuγu. Tür-ün üyile-dür barildur-un ǰišing šešin-če dai sinungsi-yin gingli Ü tay-yin gemča üši, libu-yin ön uilang bingbu-yin langǰung boluγad mön bu-yin šilang iγduriγulǰu 
39.	yabuγad Quu nam ǰesi Geng dung γurban dau lemvangsi-yin vuši tüšigdeged Daidulu-yin daruγači ǰungsü soo ši langǰung, libu čangsu šingun samyi Daidu liušu, Qaraǰang šingun samǰing, sönǰing ön-ü tungǰi, basa Daidulu-yin daruγači üši tay-yin ǰišü, čümui ön-ü tungǰi,
40.	ǰungsu šingun yiuǰing boluγad darui-dur degegši iγduriγulǰu bingǰang bolγan tüšigdeged udaγaran basa γurban-ta üyelen degegši iγduriγulun soyurqaγdaǰu ǰungšu šingun aqalaqu bingǰang tüšigdeged yin sing yunglu daivu sangon ögteǰü yabuγad darui-dur basa gimsi gonglu daivu
41.	sangon nemeǰü öggüged qas nisan ber subudu ǰisün altan büs-e soyurqaγdabai. Bi ǰ-e Ui suu bingǰang Oron-luγ-a nigen yamun-dur egüri od qamtu neyite soyurqaγdaǰu üyile qadaγalan tüšigdegsen-če bolγabasu aγali inu ǰibqulang deger-e oyin inu gegegen ulus-un yeke 
42.	üyile-dür dadmaγai bükü-yin šiltaγabar dotur-a ba γadan-a üyile-dür tüšigdegsen-dür ǰöb yabuγsan sayin ner-e inü olan-a temdegtei-e uqaγdaγsabar
43.	suu-tu 
44.	qaγan soyurqaǰu imayi tulqu ner-e-dür kürgeged ulus-un yeke üyile-yi qadaγalaγulǰu üde manaγar kegüdel ügei 
45.	altan čirai-dur oran γarun yabuǰu asaraγdaγad öber-ün beye qad-ta ner-e ber soyurqal uridus-tur-iyan ba ong ner-e kiged soyurqaγulǰu kemebesü γaγča nigen ödür-ün kičigel qataγuǰil-iyar güyičegsen busu egenegte uyidqari ügei üǰügülün küčü öggügseber eyin soyurqaγdabai ǰ-a.
46.	qaγan eǰen manu Oron-I ene metü belgetei-e soyurqan küčü öggügsen ǰerge-yi inü uǰaγur-ča üǰügür-tür kürtele bičigülǰü bii tas-tur čoγulγaγulqu šiltaγan kemebesü uruγšida düri dürsü bolγaǰu olan tüšimel-I qomuγalǰaγulqu-yin tula buyu ǰ-a. bi öčügüken boγol tüšimel Ui suu ülü čidaqu budaγu oyitu 
47.	kümün bögetele urida tobčiyan ǰ-a qadaγalaγsan-ača šiltaγalan yadaǰu ayuγad emiged bii tas-un ayalγus-I šilüg selte ǰoqiyaǰu nögčigsen uridus-un anu ner-e-yi iren odun yabuqu mör deger-e bayiγulqu šiltaγan kemebesü 
48.	degedüs-ün kündü ači-yi büširen sedkiǰü edügülün aldaršiγuluγad qoyidus-I ber qomuγalǰaγulqui-a buyu ǰ-a.
49.	balar-ča Uiγud-un qan inu Bis baliγ-a orošin saγun aǰuγu. Berkešiyel ügei baγatur er-e törüǰü bekileǰü ulus-iyan sayitur ǰarčimlaǰuγu. ¯aǰiγu dayisun-I qalqalaǰu oyir-a es-e qalγaγsan qaltaril-ügei qadqulduǰu sayiban oldaγsan qadaγalaγsan mingγan-iyan abuγad Qamil-a talbiγsan
50.	qaγan-a küčü öggün negüǰü Yungǰang-a nuntuγlaγsan ösküleng urtu modun urγubasu ele oi-dur uǰaγur inu gün-e ündüsüleyü. Ötegen-ü küi-dür ülü töridün debülbesü bulγ[a] nasuda urusqal-dur urusuγad naγuršiǰu ülü širgiyü. Ali-ba čaγ-tur
51.	qaγan-ča Ši-ning ong ner-e soyurqaγdaγsan Indü qaldaǰu köbegüd-iyen bariγuluγsan aǰuγu.. Čegeǰiben nimdu γaγča Oron-u küčü öggügsen-iyer ǰöb inü kündü qamuγ bügüdeger neres-iyen bičigülbei. Bii tas-tur qamtu köbegüd uruγ činu qotolaγar kereglegdeǰü ǰergeber noyalabai. Gerelǰü ǰasaγ-ča beyes-iyen saqiquibar
52.	ken-e ber maγui es-e kemegdebei. Surγaǰu ele öggügsen söyüger-I činü söni ödür saqiǰu es-e umurtabai. Suu ǰali-yi ǰalbariǰu yabuγsabar soyurqal kürte-bei. Ükügsen ba amidu-dur γadan-a Gün mören neretü šiltegen-dür-I γaiqamšiγ-a bosqaǰu amu. Kegür-ün ger-I
53.	qaγan-u ǰrlγ-I saisang-ud-ta kürtegsen-dür-I qaγalγ-a-dur činu bii tas bayiγulbai. Yeke-de teli, urtu-da üyiledügsen-iyer sayin udq-a uruγ-iyar manduba. Öbedegši γaγča ülü ele uyidun baribasu sedkil-iyen γaγča uruγši-da maγtaγulqu-yi yaγun erütele büi tan-a.
54.	ǰi ǰing qorin qoyaduγar on bars ǰil arban sara-yin arban qoyar-a bayiγulbai.. Sadu sadu

[1] F. W. Cleaves, The Sino-Mongolian Inscription of 1362 in Memory of Prince Hindu, HJAS 12, 1949, 1-133
[2] L. Ligeti, Monuments Pr’classiques. I. XIIIe et XIVe si’cles, Budapest, 1972, 63-75
[3] L. Ligeti, Monuments Pr’classiques. I. XIIIe et XIVe si’cles, Budapest, 1972, 18-70
[4] Dobu, Uyiγurǰin mongγol üsüg-ün durasqaltu bičig-üd, Begeǰing, 1983, 345-413
[5] Tulγaγuri, “Indü ong-un köšiy-e”-yin mongγol bičig-ün sudulul, Kökeqota, 1992, 1-443
[6] Tulγaγuri, B. Sodu, “Indü ong-un kösiyen-ü bičig” deki teyin ilγal-un daγaburi “-i, -yi”-eče sedüblekü ni, MKUǰ 4, 1997, 39-46
[7] Tulγaγuri, Indü ong-un kösiyen-ü bičig-ün tuqai, ÖMNŠU 5, 1997, 17-28