达鲁花赤竹温台神道碑

文献时间：1338

行数及字数：37行，1200余单词

文献发现地：中国内蒙古赤峰市翁牛特旗乌丹镇

文献现存地：原碑已佚

提交需求

联系我们

文献说明

该碑民国十年（1921）在中国内蒙古赤峰市翁牛特旗乌丹镇南7公里的乌兰板村被发现。

I.	ǰrlγ-iyar bayiγuldaγsan zin-seng sunggon-
	II.	vuu-yin daruγači ǰigüntei-yin yabuγuluγsan
	III.	sayid üyiles-i uqaγulqui bii tas buyu

§UM-020-0001-01	Dai-Ön kemekü yeke Mongγol ulus-un čaγ-tur
§UM-020-0001-02	ǰrlγ-iyar bayiγuldaγsan ǰung šün daivu ǰuu sai-in sang duu sunggon vuu-yin daruγači ǰigüntei-yin bii tas buyu. ǰigüntei kemebesü uǰaγur Sengge aq-a-da inǰes bolu[n] ögteǰü Luu qari-dur kürbesü Divubal-a ong imayi maši dotunalun asaraquibar anu
§UM-020-0001-03	yasun-daγan Qongγirad bolγaǰu Sön ningvuu balγasun-dur saγulγaγsan aǰuγu. ečige inü Eǰen neretü aγali aburi yabudal inu sayin-u tula-da olan qari-yin irgen imayi ečige [m]etü kündülen aǰuγu. ǰigüntei bürün morid, üked, qonid, aduγun-a ǰeber
§UM-020-0001-04	büküiber sayin kümün manaγulsun bolγan tüšiǰü ebesün usun daγan aduγun-i belčigeǰü es-e ber ǰoγsaγulbasu ende tende ülü butaran kedün tümed-te kürtele öskegülügsen aǰuγu. [a]duγun-i eyin ǰoqis-iyar öskegülür-ün. mön nasu büri ögüler-ün namayi irgen medegülün 
§UM-020-0001-05	tüšibesü mön ene kü metü ǰasan čidaqu bülege bi kemen aǰuγu. anu ordo dotur-a bürün imayi sayišiγan maγtaγdaǰu erdem-tü büküi-yin tula Divubala ong imayi yeke üyile qadaγalan čidamu ǰ-a kemen nasuda
§UM-020-0001-06	deger-e üǰegülsü kemebesü ǰiči mön odun barabasu bidan-u ordo dotur-a yambar ba üyile bolbasu ǰaruγdaqu keregtü kümün ügei bolǰuγu kemen öčiǰü bürün. imayi gon ling sui luu dabu [y]ing [v]ang ǰuu sai -in sang ding qu sen lang duu sunggon vuu-yin vu daruγači bolγaγad 
§UM-020-0001-07	čau le daivu sangon-iyar sön soyurqaγuluγsan aǰuγu. qoyina basa iγduriγulǰu ǰungšun daivu sangon-iyar mön sunggon vuu-yin daruγači bolγan sön ögkegülǰügü. teyin yabuγad arb[a]n ülegü od bolǰu qadaγalaγsan ed sang-un oraqu γarqu üyile-yi ǰoqis-iyar bolγan
§UM-020-0001-08	qadaγalaγad od büri niǰiged tümen ülegü sükes arbidqan ülegülen anu ordo-dur kereglekü ed sükes-i tügetele güyičegen bögetele irgen-i ber ülü alǰiyaγulun aǰuγu. teyin ber bö[ge]sü Divubala ong erdem uqaγan inu daγustala ǰaruγdaqu üyile ügei kemen nasu qairalan 
§UM-020-0001-09	aqui-dur ǰii-ǰi γutuγar on γurban sara-yin arban šinede döčin qoyar nasun-daγan Daidu balγasun-dur ǰöb es-e bolǰuγu. anu ordo dotur-a aq-a degü-yügen aldaγsan metü med[el]-ün irgen inü ečige eke-yügen keküdeglečegsen šitü emgenin aǰuγu. kedün ödür-ün 
§UM-020-0001-10	qoyina anu balγasun-u γadana emün-e örün-e ǰüg Qon ši ling dabaγan-u uγ-tur buγuγsan aǰuγu. edügeki
§UM-020-0001-11	tai γong-taiγiu Luu gui γong guu qui vun yi vuu ǰin šiu dai ǰang gungǰu Sengge aq-a-yin ökin büyü. türün 
§UM-020-0001-12	ǰayaγatu qaγan-a ögtegsen-ü qoyin-a
§UM-020-0001-13	qaγan asaγur-un ǰigüntei-yin köbegüd inü buyuγu kemebesü Sargesgeb neretü köbegün büi kemegdeǰü ečige inü sečen sayin bülege. köbegün ber inü sečen sayin kü büyü ǰ-e kemen in[ǰe]s bolγan γuyuǰu abču kešig medegülüged 
§UM-020-0001-14	yeke or-a saγuγsan-u qoyina vungčin ku-yin titem tüšigsen nökügedte šang gung šuling qoyina ǰišing šešin edüge gung sang vuu-yin vu sunggon bolγan vungkün dai[v]u sangon-iyar sön soyurqaǰu ögčügü. edüge
§UM-020-0001-15	qaγan düled soyurqaγad ečige-yin inü yabuγuluγsan sayid üyiles-i olan-i daγuriγaγulun kegür-tür inü bii tas bayiγultuγai. bii tas-un bičigi bi Ge qioši-yi ǰoqiyatuγai kemen
§UM-020-0001-16	ǰrlγ bolǰuγu. bi onubasu
§UM-020-0001-17	suu-tan degedüs nigülesküi [örü]šiyeküi sedkil-iyer ulus-iyan aγui-a dölegen-e bariγsan-u tula olan qari-yi oraγuluγad nigedkekü šiltaγan ene kü büi ǰ-e. edügeki Mongγol irgen bičig erdem es-e ber surbasu nigeken üge ögülekü dutum üyile üyi[l]edkü dutum erten-ü sečed sayid-[un]
§UM-020-0001-18	üyile-dür toqiyaldun neyilmü. šiltaγan inu yaγun kemebesü tngri-yin ǰayaγabar törügsen kü büi ǰ-e. ǰigüntei bürün sayid üyiles-i taγalaǰu üyiledügči bögetele ögiyemür aγsan aǰuγu. öl[ös]küleng-dür budaγan daγaraγsan-dur degel qubčasun nasun-dur kürügsed-te beri ba[γulqui]
§UM-020-0001-19	öki be γarγaqui-dur nemesün ükügsed-te yasun bariqu küčün nemeǰü ögün aǰuγu. on büri eyimü üyiles kedün-te be bütegen aǰuγu. ǰigüntei-yin ene metü sayin ǰoriγ-tur inu [a]dali imayi ker-be tngri nigülešigeǰü nasun urtu bolγaγad üǰügür qiǰaγar-[un üyile]
§UM-020-0001-20	qadaγalaγulun es-e bögesü šing tai-yin yeke üyile qadaγalaγuluγsan bögesü ülügü bolqu bülege. ker maγ-a edüiber qočorčuγu. qayiran-tai gergei inü Adar neretei nasun ǰalaγu-duriyan ere-yügen ǰöb es-e bolbasu önöčin köbegün-iyen manduγulǰu asaraγad
§UM-020-0001-21	čing ǰoriγ-[iyaran] beyeben ariγun-a saqiǰu saγun aǰiγai. köbegün inü ber nilq-a büküi-degen ečige-yügen keküdeglečeǰü önöčin qočorbasu kičigen amaraγuluγsabar ečige-yin ǰal[γamǰi abu]n čidaǰuγu. ečige-eče inü ulam köbegün inü Sargesgeb
§UM-020-0001-22	degedüs-e ene metü t[aγala]γdan soyurqaγdaγad imadača ulam basa süyidügsen ečige-yin inü urida yabuγuluγsan sayid üyiles-i geyigülün 
§UM-020-0001-23	degedüs-e soyurqaγdaǰu bii tas bayiγulǰu ögtekü inü ötögü boγod-un uruγ-ača ülegü ülükü büi. ǰigüntei
§UM-020-0001-24	degedüs-e ǰüg-iyer belgetei-e küčü ögügsen-ü tula soyurqaǰu ögtegsen ed sükes-ün toγan Dai dii γurban on-dur
§UM-020-0001-25	yeke taiγiu soyurqaǰu tabun menggü sükes nigen qas büs-e ögügsen aǰuγu. ǰin dai terigün on-dur
§UM-020-0001-26	Külüg qaγan soyurqaǰu tanatu tomuγ-a nigen menggü süke tabun sükes čau nigen qas ayaγ-a ögügsen aǰuγu. ¯ong king terigün on-dur dai ǰang gungǰu Senggeragi aq-a Šining medel-ün [Yau] qoo bu-a γaǰar-a bükü γaǰad-tača tabin king γaǰad-i soyurqaǰu
§UM-020-0001-27	ögüged basa niǰigeged altan ba qas ayaγ-a sabas ögügsen aǰuγu.
§UM-020-0001-28	buyan-tu qaγan soyurqaǰu tabin sükes čau qorin kibutan törges
§UM-020-0001-29	yeke tai γong taiγiu soyurqaǰu nigen altan süke tabun menggü süke basa qorin qibutan törges ögügsen aǰuγu. ǰi-ǰii terigün on-dur
§UM-020-0001-30	Gegegen qaγan soyurqaǰu nigen mingγan sükes čau arban qibutan törges ögügsen aǰuγu Ten li terigün on-dur
§UM-020-0001-31	ǰayaγatu qaγan soyurqaǰu qoyar mingγan sükes čau ögügsen aǰuγu. köbegün nigen Sargesgeb neretü. edüge gung seng vuu-yin vu sunggon buyu. ači köbegün nigen Čau Qosang neretü aǰuγu. bi Ge qioši onubasu [tngri γ]aǰar-un aγur yeke delger büküiber tümen ǰüyil ed-i öber-e öber-e nigen
§UM-020-0001-32	üyile-dür ǰoqistai-a törügülün aǰuγu. adalidqabasu morin-i anǰasun ülü tataγulun üker-i ülü unuqu metü öčüken mod-i quγur egüdkü yeke mod-i niruγun tulγ-a bolγaqui-a ǰayaγaγsan metü yeke-yi keregleküi-dür öčüken-i kereglebesü sečed-te erügdekü. öčüken-i
§UM-020-0001-33	keregleküi-dür ǰiči yeke-yi kereglebesü sečed-te γadaγalaγdaqu buyu. ǰigüntei kemebesü sayin külüg morin-dur adali bögetele maγuqan našiγai morid-luγ-a qamtu yabuγsan metü narasun čigüresün yeke mod-tur adali bögetele öčüken ed-i egüdküi-e kereglekü metü tüšigdegsen-
§UM-020-0001-34	dür-i öber-iyen ülü omuγšin tus-yuγan emüne aqui büküi sedkil-iyer küčü ögügsen aǰuγu. amidui-dur-iyan uqaγan bilig-tür inü adali es-e kereglegdebesü ber ǰöb es-e boluγsan-u qoyina
§UM-020-0001-35	degedüs-e ene metü soyurqaγdaqu inu köbegüd ačinar inu sayid törügsen-ü tula bolǰuγu ǰ-a. ene bayiγuluγsan bii tas egüri urtu-da eši boluγad uruγ-un uruγ ianu öbede üüskü boltuγai.
§UM-020-0001-36	ǰrlγ-iyar ga yi daivu Daidu luu duu sunggon vuu-yin sangon gem tai šing vuu-yin ǰeuǰu qitad-un ayalγus-ača Mongγol-un ayalγus-tur nayiraγulγan orčiγuluγad manglai-yin bičig [sel]te bičiǰü tegüskebe.
§UM-020-0001-37	ǰi-ön dötüger on vuu bars ǰil tabun sara-yin qorin nigen-dür bayiγulbai.

[1] F. W. Cleaves, The Sino-Mongolian Inscription of 1338 in Memory of ǰigüntei, HJAS 14, 1951, 1-104
[2] L. Ligeti, Monuments Pr’classiques. I. XIIIe et XIVe si’cles, Budapest, 1970, 31-160
[3] L. Ligeti, Monuments Pr’classiques. I. XIIIe et XIVe si’cles, Budapest, 1972, 51-58
[4] Dobu, Uyiγurǰin mongγol üsüg-ün durasqaltu bičig-üd, Begeǰing, 1983, 269-306